Περιγραφή
Πρόκειται για ένα ερωτικό τραγούδι που εμφανίζεται σε πληθώρα πηγών από τη Θεσσαλονίκη, τη Ρόδο, την Αίγυπτο, την Τουρκία και τη Βουλγαρία. Κάθε καταγραφή παρουσιάζει σημαντικές διαφοροποιήσεις στον τίτλο, ενώ συναντώνται πολλαπλές παραλλαγές τόσο στους στίχους όσο και στη μελωδία. Οι παραλλαγές αυτού του είδους είναι σύνηθες φαινόμενο στην προφορική παράδοση, και το συγκεκριμένο τραγούδι δεν αποτελεί εξαίρεση.
Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί ότι μεταξύ των διαφορετικών καταγραφών παρατηρούνται διακυμάνσεις στην προφορά των λέξεων. Αυτό το στοιχείο έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς όλες οι ηχογραφήσεις που εξετάζονται στην παρούσα μελέτη προέρχονται από Έλληνες Εβραίους, κυρίως από τη Θεσσαλονίκη. Επομένως, μπορούμε μόνο να υποθέσουμε την ακόμα μεγαλύτερη ποικιλία προφορών που θα συναντούσαμε στις υπόλοιπες σεφαραδίτικες κοινότητες εκτός Ελλάδος.
Εδώ παρουσιάζουμε δύο ηχογραφήσεις από το αρχείο Φλώρας Μόλχο καθώς και δύο από το αρχείο Folkmasa.
Αρχείο Φλώρας Μόλχο Τραγουδάει ο πατέρας της Ισαάκ Μόλχο και η μητέρα της Ρίτα (Ραχήλ) Μόλχο (γεννηθείσα Ματαλών)
Αρχείο Φλώρας Μόλχο Τραγουδάει κυρία Αγνώστου ταυτότητας
Βάση δεδομένων του Ινστιτούτου Maale Adumim, αρ. καταλόγου: 689 (http://folkmasa.org/avshir/shirp.php?mishtane=689) Τραγουδάει ο David Haim
Βάση δεδομένων του Ινστιτούτου Maale Adumim, αρ. καταλόγου: 1379 Μάθε περισσότερα Τραγουδάει η Amelie Pinhas από την Ρόδο.
Σημείωση για τον μουσικό οδηγό. Ο μουσικός οδηγός έγινε πάνω στην εκδοχή από το αρχείο Φλώρας Μόλχο, όπως και η συλλαβοθέτηση (βλέπε πηγή: 1). Πάνω στον εν λόγω οδηγό μπορούν να τραγουδηθούν όλες οι υπόλοιπες εκδοχές, αυτούσιες ή σε συνδυασμό.
Εκτέλεση από Flora Molcho Archive
Κείμενο στην Ισπανοεβραϊκή
A la una nasi yo a las dos me vaptizaron a las tres me [d]espozaron[1] a las kuatro me kazi[2] me kazi kon mucho amor, alma y vida y korason. Me kazi kon mucho amor, alma y vida y korason. Dimme ninya d’onde vyenes ke te kero konoser Si tu non tyenes amantes yo me vengo a prometer. En las guertas kresen flores I en la mar krese el kοral En mi korason amores En tu boka falsedad .
Μετάφραση
Στη μία γεννήθηκα Στις δύο με βάπτισαν Στις τρεις με πάντρεψαν Στις τέσσερις έσμιξα. Έσμιξα με πολύ έρωτα, ψυχή και ζωή και καρδιά. Έσμιξα με πολύ έρωτα, ψυχή και ζωή και καρδιά. Πες μου μικρή από πού έρχεσαι και θέλω να σε γνωρίσω. Εάν δεν έχεις εραστή, εγώ έρχομαι να σου δώσω λόγο. Στους κήπους φυτρώνουν λουλούδια Και στη θάλασσα φυτρώνουν κοράλλια. Στην καρδιά μου αγάπες Και στο στόμα σου ψευτιά.
Σχόλια
- [1] “Desposar” αντί για “esposar” που είναι το δόκιμο.
- [2] Από το ρήμα “Kazar” που επίσης σημαίνει «παντρεύομαι». Στο πλαίσιο του τραγουδιού, το μεταφράσαμε ως «σμίγω» γιατί προφανώς αυτό εννοεί ποιητικά.
Εκτέλεση από Flora Molcho Archive
Κείμενο στην Ισπανοεβραϊκή
A la una nasi yo A las dos me vaptizaron A las tres me espozaron I a las kuatro me kazi me kazi kon mucho amor alma i vida i korason A la una nasi yo alma i vida i korason Dimme ninya d’onde vyenes ke te kero konoser Si tu non tyenes amantes yo me vengo a prometer.
Μετάφραση
Στη μία γεννήθηκα Στις δύο με βάπτισαν Στις τρεις με πάντρεψαν Στις τέσσερις έσμιξα. Έσμιξα με πολύ έρωτα, ψυχή και ζωή και καρδιά. Έσμιξα με πολύ έρωτα, ψυχή και ζωή και καρδιά. Πες μου μικρή από πού έρχεσαι και θέλω να σε γνωρίσω. Εάν δεν έχεις εραστή, εγώ έρχομαι να σου δώσω λόγο.
Εκτέλεση από Folkmasa Archive
Κείμενο στην Ισπανοεβραϊκή
A la una nasi yo. A las dos me vaptizaron. A las tres despozi yo ninya de mi korason. A las kuatro me kazaron me kazi kon un amor, alma i vida i korason. Lo moreno izo el Dyo Lo blanko izo el platero.[3] Biva la djente morena ke por eyos bivo yo. Biva la djente morena ke por eyos muero yo. Alma i vida i korason Dimi ninya d'onde vienes ke te kero konoser. I si tu tienes amante yo te are pretender. I si tu no tienes amante Yo te are defender. Alma i vida i korason. En la guerta kresen flores I en la mar kresen Kurales[4] En mi korason amores En tu boka falsidad.[5]
Μετάφραση
Στη μία γεννήθηκα. Στις δύο με βάπτισαν. Στις τρεις αρραβωνιάστηκα την κοπέλα της καρδιάς μου. Στις τέσσερις με πάντρεψαν. Παντρεύτηκα με έρωτα, ψυχή και ζωή και καρδιά. Ο μελαχρινός γιος είναι του Θεού, ο λευκός γιος είναι του αργυροχόου. Να ζήσουν οι μελαχρινοί άνθρωποι που για εκείνους ζω κι εγώ. Να ζήσουν οι μελαχρινοί άνθρωποι που για εκείνους πεθαίνω κι εγώ, ψυχή και ζωή και καρδιά. Πες μου μικρούλα από πού έρχεσαι που θέλω να σε γνωρίσω. Εάν έχεις αγαπημένο εγώ θα σε διεκδικήσω. Εάν δεν έχεις αγαπημένο εγώ θα σε προστατέψω. Ψυχή μου και ζωή μου και καρδιά μου. Στον κήπο φυτρώνουν λουλούδια και στη θάλασσα φυτρώνουν κοράλλια. Στην καρδιά μου αγάπες Και στο στόμα σου ψευτιά.
Σχόλια
- [3] παροιμία στην εβραιοσπανική: Lo moreno fizo el Dyo, lo blanko fizo el platero ή la Morena fija del Dyo, la blanka fija del platero δηλαδή «ο μελαχρινός/ή είναι δημιούργημα του Θεού ενώ ο ανοιχτόχρωμος/η είναι τεχνητοί, δημιούργημα του αργυροχόου (el platero)»
- [4]“kurales” αντί για “korales” που είναι το ορθό. Πρόκειται για ιδιαιτερότητα στην προφορά. Επίσης εδώ ο Χαϊμ χρησιμοποιεί τον πληθυντικό.
- [5] “Falsidad” αντί για “Falsedad” που είναι το σωστό. Επίσης, μία ιδιαιτερότητα στην προφορά.
Εκτέλεση από Folkmasa Archive
Κείμενο στην Ισπανοεβραϊκή
A la una nasi yo (ή a una yo nasi) A las dos mi engrandesi A las tres mi baptisaron I a las kuatro me kazi. Me kazi kon mi amor Alma i vida i kurason.[6] Dime ninya de onde vienes Ke te kero konoser. Dime si tienes amante Te lo are deprender. A las tres despozi yo Alma i vida i korason. Lo moreno krio el Dio Lo blanko i lo platero. Bivan la djente morena Ke por eyοs muero yo. A las tres despozi yo Alma i vida i kurason. En la guerta kresen flores I en la mar kresen kurales[7] En mi korason amores I en tu boka falsidad.
Μετάφραση
Στη μία γεννήθηκα εγώ Στις δύο μεγάλωσα Στις τρεις με βάφτισαν Και στις τέσσερις παντρεύτηκα. Παντρεύτηκα με τον έρωτά μου Ψυχή και ζωή και καρδιά. Πες μου, κορίτσι, από πού έρχεσαι Γιατί θέλω να σε γνωρίσω. Πες μου αν έχεις εραστή Θα τον απομακρύνω. Στις τρεις παντρεύτηκα εγώ Ψυχή και ζωή και καρδιά. Τον μελαχρινό έπλασε ο Θεός Τον λευκό και τον ασημένιο. Ζήτω οι μελαχρινοί άνθρωποι Γιατί για αυτούς πεθαίνω εγώ. Στις τρεις παντρεύτηκα εγώ Ψυχή και ζωή και καρδιά. Στον κήπο φυτρώνουν λουλούδια Και στη θάλασσα φυτρώνουν κοράλλια. Στην καρδιά μου αγάπες Και στο στόμα σου ψευτιά.
Σχόλια
- [6] “kurason” για την λέξη “korason” που σημαίνει καρδιά. Πρόκειται για ιδιαιτερότητα στην προφορά
- [7] “kurales” αντί για “korales” (koral σημαίναι κοράλλι») Πρόκειται για ιδιαιτερότητα στην προφορά
Μουσικό Οδηγός
ΒιβλιογραφίαEl Trezoro de Kantes de Sefarad. El Instituto Maale Adumim para la documentación de la lengua judeo-española y su cultura, folkmasa.org.
Hemsi, Alberto. “Las horas de la vida.” In Canciones Sefardi, 227. The Hebrew University of Jerusalem. Jerusalem, 1995.
Ναρ, Αλμπέρτος. “A la una yo naci.” Στο Τα τραγούδια μας, 54-55. ΙΑΝΟΣ. Θεσσαλονίκη, 2021
Nehama, Joseph. Dictionnaire du Judéo-Espagnol. Consejo superior de investigaciones cientificas. Madrid, 1977.
Αρχείο Φλώρας Μόλχο Τραγουδάει ο πατέρας της Ισαάκ Μόλχο και η μητέρα της Ρίτα (Ραχήλ) Μόλχο (γεννηθείσα Ματαλών).
Αρχείο Φλώρας Μόλχο Τραγουδάει κυρία Αγνώστου ταυτότητας.
Βάση δεδομένων του Ινστιτούτου Maale Adumim, αρ. καταλόγου: 689 Μάθε περισσότερα Τραγουδάει ο David Haim.
Βάση δεδομένων του Ινστιτούτου Maale Adumim, αρ. καταλόγου: 1379 Μάθε περισσότερα Τραγουδάει η Amelie Pinhas από την Ρόδο.
